मानवको इतिहास केवल किताबमा पढ्ने गम्भीर कुरा मात्र होइन, यो त एकदमै रमाइलो र रोचक यात्रा हो। करिब ६–७ मिलियन वर्षअघि हाम्रो पूर्वज अरू प्राइमेटहरू—जस्तै बाँदर, चिम्पान्जी र गोरिल्ला—बाट छुट्टिए। सुरुमा त उनीहरू सानै दिमाग भएका तर दुई खुट्टामा ठाडो हिँड्न थालेका प्राणी थिए। त्यसपछि करिब ४ मिलियन वर्षअघि अफ्रिकामा अष्ट्रालोपिथेकस नामक प्रजाति देखा पर्‍यो। उनीहरू आजका मानिसजस्तै थिएनन् तर उभिएर हिँड्न सक्थे, र यही विशेषता नै मानव बन्ने यात्राको पहिलो ठूलो कदम थियो।

समयसँगै उनीहरूको दिमाग र क्षमता बढ्दै गयो। करिब २.५ मिलियन वर्षअघि ‘होमो हाबिलिस’ ले पहिलो पटक ढुङ्गाको हतियार बनाउन थाल्यो। त्यो क्षणलाई मानव इतिहासको पहिलो “टेक्नोलोजी ब्रेकथ्रु” भन्न सकिन्छ। त्यसपछि देखा परेका ‘होमो इरेक्टस’ अझ साहसी थिए। उनीहरूले आगो बनाउन सिके, टाढा–टाढा यात्रा गरे र पहिलो पटक मानवलाई अफ्रिकाबाट बाहिर पुर्याए। यो वास्तवमै रोमाञ्चक अध्याय थियो—मानवले विश्व भ्रमण सुरु गरेको पहिलो क्षण।

अन्ततः करिब ३ लाख वर्षअघि ‘होमो सेपियन्स’ अर्थात् आज हामी भन्ने आधुनिक मानव देखा पर्‍यो। ठूलो दिमाग, भाषा प्रयोग गर्ने क्षमता, संगीत, चित्र बनाउने चाहना—यी सबैले हामीलाई अरू प्रजातिभन्दा फरक बनायो। हामीले कथा बनाउन सिक्यौं, संस्कृति जन्मायौं, धर्म र सभ्यता स्थापना गर्यौं। आज हामी रकेट बनाएर अन्तरिक्षमा पुग्छौं, इन्टरनेट र कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) प्रयोग गर्छौं, तर हाम्रो रगतमा अझै पनि अफ्रिकाको जंगलमा हिँड्ने पुरानो यात्राको निशानी लुकेको छ।

यसरी हेर्दा मानवको कथा केवल बाँदरबाट मानिस बन्ने कुरा मात्र होइन, यो निरन्तर बदलिने, सिक्ने र सिर्जना गर्ने यात्रा हो। यदि अष्ट्रालोपिथेकस आज बाँचिरहेको भए, शायद TikTok मा जंगलको नाच अपलोड गर्थ्यो होला, र होमो हाबिलिसले पहिलो ढुङ्गाको हतियार बनाएर “यो मेरो नयाँ इनोभेसन” भनेर गर्वसाथ देखाउँथ्यो। त्यसैले मानव उत्क्रान्तिको कथा विज्ञानको तथ्य मात्र होइन, रमाइलो र प्रेरणादायी दुवै छ।