भेनिस बिएनालेमा आइसल्याण्डले देखायो ज्वालामुखी लाभाको शक्ति : अब टिकाउ भवन निर्माण ‘लाभा’को युगमा?

भेनिस, इटली | २०२५ जुलाई १४ —

प्रसिद्ध आर्किटेक्चरल प्रदर्शनी Venice Architecture Biennale मा आइसल्याण्डले यस वर्षको राष्ट्रिय प्याभिलियनमार्फत संसारलाई चकित पार्ने नयाँ सम्भावना प्रस्तुत गरेको छ— Lavaforming। यो परियोजनाले भविष्यमै भवन निर्माणमा ज्वालामुखी लाभालाई मुख्य निर्माण सामग्रीको रूपमा प्रयोग गर्न सकिने दर्शाउँदै, वातावरणमैत्री र शून्य-कार्बन संरचनाको कल्पना दिएको छ।

‘Lavaforming’: ज्वालामुखीको तापलाई संरचनात्मक सम्भावनामा रूपान्तरण

आइसल्याण्डकी प्रमुख वास्तुशिल्पी Arnhildur Palmadottir र उनको SAP (Studio Arnhildur Palmadottir) टोलीले प्रस्तुत गरेको यो अवधारणाले प्रकृतिका सबैभन्दा खतरनाक मानिने तत्व– ज्वालामुखी लाभा –लाई मानव उपयोगमा बदल्ने नविन प्रयोग दर्शाउँछ। परियोजनाअनुसार, ज्वालामुखी विस्फोटबाट निस्किएको लाभालाई नियन्त्रणपूर्वक निश्चित ढाँचामा हालेर निर्माण सामग्री तयार गर्न सकिन्छ। यसरी तयार पारिएका लाभा-निर्मित ईंट र पिल्लर अत्यन्तै बलियो, टिकाउ र पर्यावरणमैत्री हुने प्रमाणित गरिएको छ।

Palmadottir भन्छिन्, “हामी ज्वालामुखीलाई अब केवल संकटको रूपमा होइन, स्रोतको रूपमा हेर्दैछौं। यसले मानव बस्तीहरू निर्माण गर्न, शून्य प्रदूषणमा, स्थानीय स्रोतको भरमा, दीगो भविष्य निर्माण गर्न सक्ने सम्भावना दिन्छ।”

भविष्यका शहरहरू लाभामा आधारित?

‘Lavaforming’ केवल एक अवधारणा होइन—यसले सन् २१५० सम्मको भविष्यलाई लक्ष्य गर्दै, पूरै सहर निर्माण गर्न सकिने सम्भावनाको दृष्टिकोण पनि देखाएको छ। अनुमानअनुसार, केवल १०% सक्रिय लाभा प्रवाह प्रयोग गरेर १०,००० भन्दा बढी भवनहरू निर्माण गर्न सकिने प्राविधिक आधारहरू परियोजनाले प्रस्तुत गरेको छ।

यस प्रविधिको विकाससँगै, सेमेन्ट, स्टील, प्लास्टिकजस्ता उच्च प्रदूषण गर्ने निर्माण सामग्रीको आवश्यकता घट्ने छ। साथै, लाभा आधारित निर्माण प्रक्रिया पूर्णतया स्थानीय प्रकृतिमा आधारित भएकाले, प्राकृतिक स्रोतको दिगो व्यवस्थापनसमेत सम्भव हुन्छ।

‘Intelligens’ थीम भित्रको गहिरो सन्देश

यो प्रदर्शनी Venice Biennale 2025 को मूल विषय “Intelligens: Natural. Artificial. Collective.” अन्तर्गत प्रस्तुत गरिएको हो। यसले मानवीय, प्राकृतिक र कृत्रिम बुद्धिमत्ताबीचको सहकार्यबाट नयाँ प्रकारको वास्तुकला निर्माणको विचार प्रवाह गर्छ। आइसल्याण्डको Lavaforming परियोजना यसै विमर्शको उत्कृष्ट प्रतिनिधि हो, जसले प्राकृतिक प्रवाहलाई नियन्त्रणमा ल्याएर मानव आवास निर्माणमा रूपान्तरण गर्ने दुस्साहसी सोच देखाउँछ।

स्थानीय आत्मनिर्भरता र पर्यावरणीय पुनरुत्थानको ढोका खोल्ने प्रयास

Lavaforming ले केवल भविष्यका शहरहरू निर्माण गर्ने सोच मात्रै प्रस्तुत गरेको छैन, यो परियोजनाले सामुदायिक स्वामित्व र स्थानीय स्रोतहरूको प्रयोगमार्फत सामाजिक र पर्यावरणीय न्यायको विमर्शलाई पनि अघि सारेको छ। यस अवधारणाले साना द्वीप राष्ट्रदेखि ज्वालामुखीय क्षेत्रहरूमा बसोबास गरिरहेका समुदायलाई आत्मनिर्भरता र दिगोपनको नयाँ बाटो दिन सक्छ।

निष्कर्ष

भेनिस बिएनालेमा आइसल्याण्डको प्रस्तुतिले आधुनिक निर्माण सोचलाई चुनौती मात्र दिएको छैन, यो सम्पूर्ण विश्वलाई प्राकृतिक तत्वहरूमै आधारित नविन, दिगो र प्रविधिमैत्री भविष्यको संकेत पनि हो। लाभालाई स्रोतका रूपमा प्रयोग गर्दै विकास र प्रकृतिको सन्तुलन राख्ने यो दृष्टिकोण भविष्यको वास्तुकलाका लागि ऐतिहासिक मोड सावित हुनसक्छ।