पृथ्वीको अन्त्यबारे कल्पना गर्नु मानव सभ्यताको पुरानो परम्परा हो। विश्वका लगभग सबै संस्कृतिहरूमा प्रलय (Apocalypse) सम्बन्धी मिथक र आख्यानहरू पाइन्छन्। यस्तै भयावह विषय अहिले वैज्ञानिक चिन्तनको पनि केन्द्रीय बिन्दु बनेको छ। सन् २०२4 मा वैज्ञानिकहरूले एउटा पृथ्वी-जस्तो ग्रहलाई आफ्नो तारा नष्ट भएपछिसम्म पनि बाँचेको अवस्थामा देखेपछि पृथ्वीको दीर्घकालीन भविष्यबारे नयाँ बहस सुरु भएको छ।

वैज्ञानिक भविष्यवाणी: सूर्यको अन्त्य र पृथ्वीको सम्भावित अवस्था

हाम्रो सूर्य अहिले मुख्य श्रेणीको तारा हो, जुन क्रमशः उज्यालो हुँदै तापक्रममा वृद्धि गर्दै जान्छ। दुई अर्ब वर्षपछि पृथ्वी बासयोग्य रहन सक्दैन, किनकि सूर्यको तापले सारा पानी सुकाउनेछ। पाँचदेखि छ अर्ब वर्षपछि सूर्य हाइड्रोजन सकिएर "रेड जायन्ट" बन्नेछ — हालको भन्दा १०० गुणा ठूलो।

सूर्यको यस विस्तारले बुध र शुक्र ग्रहलाई निल्नेछ। पृथ्वीको अवस्था भने अझै अनिश्चित छ — के हामी पूर्ण रूपमा सूर्यले निलिनेछौं, वा सूर्यको तापमा झुल्किएर निर्जीव अवशेषमा परिणत हुनेछौं?

दुई सम्भाव्य अन्त्य: जलन्त मृत्यु बनाम निर्जीव आवरण

वैज्ञानिकहरूको दुई धारणा छन् — एक पक्ष “Team Fiery Sun Death” अर्थात् जलन्त सूर्यद्वारा पूर्ण विनाशको कल्पनामा छन्। अर्कोतर्फ, “Team Lifeless Husk” भनिने धारणा अनुसार, पृथ्वी पूरै नष्ट नहुन पनि सक्छ, तर जीवनविहीन, चिसो, निर्जीव अवशेषमा रूपान्तरण हुनेछ।

University of Wisconsin–Madison की खगोल भौतिक विज्ञानी Melinda Soares-Furtado का अनुसार, पृथ्वीको सूर्यबाट नष्ट हुने वा बच्ने दूरीको भिन्नता केही प्रतिशत मात्र हो। सानो त्रुटिले नै भविष्यवाणीलाई अनिश्चित बनाउँछ।

मिथक र दर्शनशास्त्रमा प्रलय

विभिन्न संस्कृतिमा प्रलयका आख्यानहरू पाइन्छन्। ईसाई धर्ममा पृथ्वीको जलन्त विनाश र नयाँ पृथ्वीको सृजनाको कल्पना गरिन्छ। इस्लाम, हिन्दू र पारसी धर्महरूमा समेत पृथ्वी विनाशपछि पुनर्जन्मको धारणा पाइन्छ।

हिन्दू धर्मको "प्रलय" अवधारणाले ब्रह्माण्ड चक्रवातमा जान्छ, विनाशपछि पुनः सिर्जना हुन्छ। नर्स (Norse) मिथकमा र्यागनारोक (Ragnarök) पछि नयाँ संसारको सृष्टि हुने विश्वास छ।

जीवनको सम्भावना अझै बाँकी रहन्छ?

वैज्ञानिकहरूका अनुसार, सूर्यले आफ्नो मृत्युको समयमा आफ्नो आधा द्रव्य बाहिर फ्याँक्नेछ। यी द्रव्यहरू नयाँ ग्रह निर्माणको आधार बन्न सक्छन्। साथै, सूर्य विस्तार हुँदा यसको ‘ह्याबिटेबल जोन’ बाहिर सर्नेछ — जस्तै, युरोपा, टाइटन, एन्सेलाडस जस्ता चन्द्रमाहरूमा अस्थायी महासागर बन्ने सम्भावना छ।

तपाईं कुन पक्षमा हुनुहुन्छ?

लेखक र वैज्ञानिकहरूबीच पनि मत विभाजन छ। केहीले पृथ्वीको "शुद्ध" अन्त्यको कल्पना मन पराउँछन् — सूर्यको ज्वालामा पूर्ण विनाश। अन्यले भने पृथ्वीको निरन्तर अस्तित्वलाई नै शान्ति मान्छन्, चाहे त्यो निर्जीव नै किन नहोस्।

अन्ततः, यी सबै बहसहरू पृथ्वीमा जीवन रहेको अद्वितीय समयप्रति कृतज्ञ हुन सिकाउने माध्यम हुन्। हामी एक विशेष समयमा, एक विशेष ग्रहमा जीवनको अनुभव गरिरहेका छौं — र त्यो आफैंमा एक चमत्कार हो।

निष्कर्ष

पृथ्वीको अन्त्य ‘अग्निमा’ होला कि ‘बरफमा’ भन्ने कुरा अनिश्चित छ। तर कल्पना गर्नु, बहस गर्नु र त्यसलाई सांस्कृतिक, वैज्ञानिक दृष्टिबाट बुझ्नु मानवताको अद्भुत क्षमता हो। चाहे तपाईं Team Fiery Sun Death मा हुनुहोस् वा Team Lifeless Husk मा — एउटा कुरा निश्चित छ: हामी अहिले जीवनको एक अनमोल क्षणमा छौं।