नेपालले पछिल्ला वर्षहरूमा प्रविधि र डिजिटल रूपान्तरणतर्फ महत्वपूर्ण फड्को मारेको छ। विशेष गरी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) को क्षेत्रमा सरकार, अनुसन्धानकर्ता, र उद्योग क्षेत्रको सहकार्यलाई प्राथमिकता दिँदै नीति निर्माण प्रक्रियालाई तीव्रता दिइएको छ। यसै सन्दर्भमा, नेपाल सरकारको सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयको सहकार्यमा आयोजित "नेपालको एआई नीति २०८१: रणनीतिक दृष्टिकोण र विश्लेषण" विषयक विशेष वेबिनारले एआई विकासको भविष्यलाई अझ स्पष्ट बनाउने अवसर प्रदान गरेको छ।

एआई नीतिको उद्देश्य र महत्व

नेपाल सरकारले एआई नीतिलाई नवप्रवर्तन, उद्यमशीलता, र समग्र आर्थिक वृद्धिको महत्त्वपूर्ण साधनको रूपमा परिभाषित गरेको छ। यस नीति अन्तर्गत, सुरक्षित, दिगो, र समावेशी एआई इकोसिस्टमको निर्माण प्रमुख लक्ष्य रहेको छ। यसका अतिरिक्त, मानव संसाधन विकास, अनुसन्धान प्रवर्द्धन, तथा एआई प्रविधिको प्रभावकारी प्रयोगमार्फत क्षेत्रगत विकासलाई गति दिन सरकार प्रतिबद्ध देखिन्छ।

नीतिका प्रमुख उद्देश्य निम्नानुसार छन्:

सुरक्षित तथा दिगो एआई इकोसिस्टमको निर्माण

जनशक्ति विकास, अध्ययन, अनुसन्धान, नवप्रवर्तन, र उद्यमशीलता प्रवर्द्धन

एआई प्रयोगद्वारा सेवा क्षेत्र र सार्वजनिक सेवाको गुणस्तर सुधार

एआई विकास तथा प्रयोगलाई समन्वय, सहकार्य, नियमन, र अनुगमनमार्फत सुरक्षित बनाउने

रणनीतिक दृष्टिकोण: सरकार, अनुसन्धानकर्ता, र उद्योगको भूमिका

नेपालमा एआई प्रवर्द्धन गर्न सरकार, अनुसन्धानकर्ता, र उद्योग क्षेत्रको सहकार्य अपरिहार्य छ। यस नीतिअनुसार, नवीन संरचनाहरू निर्माण गर्दै सार्वजनिक-निजी साझेदारीलाई प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्य राखिएको छ। नेपाल सरकारले नीतिगत स्पष्टता ल्याई नियमन, अनुगमन, तथा सहकार्यलाई सशक्त बनाउँदै जानु जरुरी छ।

एआई अनुसन्धानमा संलग्न शैक्षिक संस्थाहरू र अनुसन्धानकर्ताहरूका लागि यस नीतिले नवीन सम्भावनाहरू सिर्जना गर्नेछ। विशेष गरी, नेपाली विश्वविद्यालयहरू, प्रविधि पार्कहरू, र स्टार्टअप इकोसिस्टमले एआई प्रवर्द्धनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्नेछन्।

निष्कर्ष: नेपालको एआई यात्रा कता जाला?

नेपालको एआई नीति २०८१ केवल एउटा सरकारी दस्तावेज मात्र होइन, यो भविष्यतर्फको रणनीतिक मार्गचित्र पनि हो। प्रविधि-आधारित नवप्रवर्तन, डिजिटल सशक्तिकरण, र आर्थिक वृद्धिमा योगदान पुर्‍याउन एआईलाई प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्नुपर्छ।

नेपालको एआई यात्रा सफल बनाउन सरकार, निजी क्षेत्र, शैक्षिक संस्था, र नवप्रवर्तकहरूले मिलेर काम गर्नुपर्छ। डिजिटल रूपान्तरणको युगमा नेपालले "सुरक्षित, दिगो, र नवप्रवर्तनमुखी एआई विकास" लाई आत्मसात गर्दै अघि बढ्न आवश्यक छ। यही नै नेपाललाई प्रविधिमा आत्मनिर्भर र विश्व प्रतिस्पर्धी बनाउने आधार हुनेछ।