काठमाडौं उपत्यकामा मनाइने इन्द्रजात्रा नेवार समुदायको प्रमुख जात्रामध्ये एक हो। भाद्र शुक्ल चतुर्दशीका दिनबाट सुरु हुने यो जात्रा आठ दिनसम्म चल्छ। परम्पराअनुसार, इन्द्रदेवको सम्झनामा र वर्षामा राम्रो उत्पादन होस् भन्ने कामनासहित यो जात्रा सुरु गरिएको मानिन्छ।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

इन्द्रजात्रा मनाउने परम्परा लिच्छवि राजा गुणकामदेवले काठमाडौं शहर स्थापना गरेको समयमा सुरु भएको भनाइ पाइन्छ। पछि राजा पृथ्वी नारायण शाहदेखि पृथ्वी विपिन शाहसम्मका राजाहरूले पनि यसलाई निरन्तरता दिएका थिए।

जात्राको मुख्य आकर्षण

लिङ्गो उठाउने परम्परा : जात्रा सुरु हुने दिन हनुमानढोकामा ठूलो लिङ्गो (यासिन) उठाइन्छ।

लाखे नाच : जात्राको रातभरि विभिन्न टोलमा देखाइने लाखे नाचले उत्सवलाई अझ रोचक बनाउँछ।

मातृका देवता र गणेशको यात्रा : उपत्यकाभरिका गणेश र मातृका देवतालाई शहरको विभिन्न स्थानमा प्रदक्षिणा गराइन्छ।

कुमारी यात्रा : जीवित देवी कुमारी, गणेश र भैरवलाई रथमा राखी हनुमानढोकाबाट जुलुस निकालिन्छ, जसले हजारौं भक्तजनलाई आकर्षित गर्छ।

भैरव दर्शन : सेतो मच्छिन्द्रनाथ, स्वेत भैरव, अकिन भैरव आदिका मुख खुलाइन्छ र भक्तजनले प्रसादस्वरूप मदिरा ग्रहण गर्छन्।

सांस्कृतिक महत्व

इन्द्रजात्रा काठमाडौं उपत्यकाको जीवन्त संस्कृति, ऐतिहासिक परम्परा र धार्मिक विविधताको प्रतिविम्ब हो। यसले देव–देवता, परम्परा र समुदायलाई जोड्ने काम गर्छ। साथै, उपत्यकाको कला, नाच, संगीत र वास्तुकला झल्काउने अवसर पनि यही जात्रामा पाइन्छ।