परिचय

हालै विश्वभरका वैज्ञानिकहरूले हाम्रो सौरमण्डल जन्मेको युगको एकदमै प्रारम्भिक अवस्थामा रहेको प्रणालीको प्रत्यक्ष अवलोकन गरेका छन्। प्रो–प्लेनेटरी डिस्क हप्स‑३१५मा अहिले ज्वलन्त क्षणमा ग्रह निर्माणका बीउहरू शंकलित (condense) हुन थालेका छन्। यो अर्थात् "टाइम–जिरो" त; नयाँ विश्वहरू बन्ने प्रारम्भ, र यस्तो दृश्य हामीले पहिलोपटक देखेका हौँ ।

ताराले के देखियो?

तारा: हप्स‑३१५, एक युवा “सन–जस्तो” तारो, जसको उमेर झण्डै १–२ लाख वर्ष मात्र, र पृथ्वीभन्दा १३७० प्रकाशवर्ष टाढा छ ।

प्रयोग: NASA को James Webb Space Telescope र चिलीको ALMA रेडियो टेलिस्कोपले संयुक्त रूपमा डिस्क भित्रको अवस्था अन्वेषण गरे ।

के प्राप्त भयो?

घनेष्ट पदार्थहरू: डिस्कको आन्तरिक भागमा सिलिकन मोनोअक्साइड (SiO) ग्यास पेटन्ट अवस्थामा र क्रिस्टलीय सिलिकेट खनिजमा रूपान्तरण भइरहेको देखियो—a ग्रह निर्माणका लागि प्रारम्भिक कठोर "बीउहरू" ।

स्थिति मिल्दोजुल्दो: यी गतिविधि हाम्रो सौरमण्डलको मंगल र बृहस्पति बीचको क्षेतिज जस्तो क्षेत्रमा भइरहेको देखियो ।

पहिलो साक्ष्य: रकेटध्वंसकारी हामीले ग्रह निर्माणको अति प्रारम्भिक चरण बाह्य आफन्त तारा प्रणालीमा प्रत्यक्ष रूपमा देखेका हौं—अबसम्मका सबैभन्दा प्राचीन प्रमाण ।

वैज्ञानिकहरूको भावना

મMelissa McClure (Leiden Observatory):

“हामीले जीवन्त ‘टाइम‑जिरो’ दृश्य सजिलै देखेका छौँ—प्रारम्भिक ग्रह निर्माण प्रक्रिया अहिले नै भइरहेको छ।” 

Merel van ’t Hoff (Purdue University):

“यो प्रणाली हाम्रो सौरमण्डलको प्रारम्भिक अवस्थाको झझल्को हो।”

Edwin Bergin (University of Michigan):

“हामी ग्रहहरू जन्मिँदै गरेको दृश्य सचमुच देखिरहेका छौँ।” भविष्यको योजनाहरू: वैज्ञानिकहरू हप्स‑३१५लाई निरन्तर अनुगमन गर्ने योजना बनाइरहेका छन्, र अन्य यस्तै टिका–टुका प्रणालीहरू पनि खोज्दैछन्। यसबाट ग्रह निर्माणका सार्वभौमिक मडेल तयार हुने आशा छ—मात्र हाम्रो सौरमण्डल होइन, ब्रह्माण्डका अन्य कुनाकानीहरूमा पनि पेबल–बेस्ड संरचना सामान्य हो या होइन भन्ने प्रश्नको जवाफ मिल्नेछ ।

किन यो रोचक छ?

कारण: “टाइम–जिरो” अवलोकन, अन्तर–तारामण्डलीय फरमेशन, उपकरणहरूको संयुक्त उपयोग । महत्व : ग्रह निर्माणको सुरुको समय (० अंक) प्रत्यक्ष देखियो, बाह्य ‘सूर्य–जस्तो’ प्रणालीमा यही प्रक्रिया सामान्य हो की होइन थाहा पाइँदैछ, JWST र ALMA जस्ता उच्च प्रविधिको प्रयोगले नयाँ सिर्जना र अविष्कार सम्भव बनाएको ।

निष्कर्ष

हप्स‑३१५प्रणालीले ग्रह निर्माणको प्रारम्भिक बीउ खोजेर ब्रह्माण्डकै रहस्यको एक नयाँ पाटोलाई उजागर गरेको छ। जीवनको सम्भावनाका लागि आवश्यक ठोस अवयव बन्न सुरु गर्नुलाई मूर्त रूपमै देख्ने यो क्षण विज्ञानका लागि जितभन्दा कम छैन। अब प्रश्न: हामी जे देखिरहेका छौँ, के त्यही प्रक्रिया पृथ्वी जस्ता अन्य ग्रहहरूमा पनि सामान्य हो? वैज्ञानिकहरूको अर्को लक्ष्य यही हो—र के थाहा, नयाँ "धरती" को खोज पनि नजिकै हो...