नेपालको धार्मिक एवं सांस्कृतिक पहिचानको अभिन्न अंशका रूपमा रहेको स्वस्थानी व्रत तथा माधवनारायण व्रत एक महिनासम्म विधिपूर्वक सम्पन्न भएको छ। हरेक वर्ष पौष शुक्ल पूर्णिमादेखि सुरु भई माघ शुक्ल पूर्णिमाका दिन समापन गरिने यो व्रत धार्मिक, सामाजिक र सांस्कृतिक दृष्टिले विशेष महत्त्व राख्छ।  

यस व्रतमा व्रतालुहरू दैनिक रूपमा स्नान गरी एक छाक मात्र भोजन गर्दै स्वस्थानी देवी र माधवनारायण भगवानको आराधना गर्छन्। विशेष गरी काठमाडौं उपत्यकाको साँखुस्थित शालिनदी, भक्तपुरको हनुमन्ते किनार तथा देशभरका विभिन्न तीर्थस्थलहरूमा श्रद्धालुहरूको उल्लेखनीय सहभागिता रहन्छ। धार्मिक ग्रन्थअनुसार, स्वस्थानी देवीको कृपाले भक्तहरूको मनोकामना पूरा हुने विश्वास रहिआएको छ।  

यस व्रतले धार्मिक आस्थासँगै सामाजिक एकताको सन्देश समेत दिन्छ। श्रद्धालुहरू परिवारसहित भेला भएर कथा वाचन गर्छन्, जसले नयाँ पुस्तालाई आफ्नै संस्कृतिप्रति जोड्ने अवसर प्रदान गर्छ। धार्मिक गतिविधिले समाजमा शान्ति, सहिष्णुता र नैतिक मूल्यमान्यता प्रवर्द्धन गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।  

तर, परम्परागत धार्मिक मान्यताहरूमाथि आधुनिकता हावी भइरहेका वर्तमान समयमा यस्ता सांस्कृतिक एवं धार्मिक परम्पराहरूलाई संरक्षण र प्रवर्द्धन गर्नु आवश्यक छ। व्रतको महत्व केवल आस्थामै सीमित नरही समाजलाई संयम, आत्मअनुशासन र सेवाभाव सिकाउने अवसरका रूपमा पनि लिनुपर्छ।  

नेपालमा धार्मिक पर्यटनको विकाससँगै स्वस्थानी व्रत जस्ता परम्पराहरूलाई प्रवर्द्धन गर्न सके आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटनमा समेत टेवा पुग्नेछ। स्थानीय तथा सरकारी निकायहरूले यस्ता मौलिक परम्पराहरूको संरक्षण र व्यवस्थापनमा विशेष ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ।  

अन्ततः, स्वस्थानी र माधवनारायण व्रतले धार्मिक श्रद्धा मात्र होइन, सामाजिक एकता, सांस्कृतिक जगेर्ना र आध्यात्मिक अनुशासनलाई जीवन्त राख्ने काम गरेको छ। यो परम्परा हाम्रा पुस्ताहरूले भावी सन्ततिहरूसम्म निरन्तर रूपमा संरक्षण गर्नुपर्छ, ताकि हाम्रो मौलिक पहिचान जोगिन सकोस्।